قدیمی‌ترین اشاره به نام هریس مربوط به وقف‌نامه ربع رشیدی و دوران غازان‌خان مغول است که این موضوع نشانگر قدمت و پیشینهٔ تاریخی این شهر است.
عامل اصلی گسترش و توسعهٔ شهرنشینی در هریس، موقعیت جغرافیایی آن بوده‌است؛ به گونه‌ای که این شهر در مرکز منطقه و برسر راه روستاها و ییلاق‌های ارتفاعات شمالی آن قرار گرفته و محلهٔ بازار که در مرکز شهر هریس واقع شده نیز نشانگر رونق داد و ستد در زمان‌های گذشته در این شهر است.هسته اولیه هریس در نواحی جنوبی مسیل برازین شکل گرفته و بعدها در امتداد محور ارتباطی آن با شهرهای تبریز و اهر گسترش یافته‌است. در این دوران بخش‌های شرقی و غربی شهر از گسترش مطلوب بازمانده‌است؛ ولی در دوران‌های بعد توسعهٔ شهر در تمام جهات و محورهای ارتباطی آن با سایر نقاط بوده‌است آب و هوای این منطقه به نسبت سرد و نيمه خشک است و رودهايی نیز در آن جريان دارند. هريس يک منطقه ی كشاورزی است و بیشتر مردم آن به كشاورزی، دامداری و بافت قالی اشتغال دارند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخی
هريس يكی از قديمی ترين مناطق آذربايجان شرقی است. در وقف نامه ربع رشيدی نام بسياری ازآبادی های آذربايجان آمده است و نشان می دهد كه پاره ای از آن ها ( نظير هريس ) در قرن های هفتم و هشتم هجری قصبه هايی آباد و بزرگ بوده اند. چند بنای تاريخی مهم از دوره فرمان روايی ايلخانان و جانشينان آنان در اين بخش به جای مانده است كه عبارتند از: بقعه شيخ اسحاق (در روستای خانقاه خانمرود) گورستان مينق، گورستان هيق، گورستان گوور، مسجد سنگی جمال آباد، و مسجد اسنق (مربوط به قرن هشتم هجری). . اماکن قديمی و تاريخی چون مسجدجمال آباد و قبور قديمی از جاذبه های تاریخی و معماری منطقه ی هریس به شمار می روند.
چشم انداز شهرستان هريس کوهستانی است و کوهستان قوشاداغ و گردنه گويجه بئل از ديدنی ترين مناطق کوهستانی ابن ناحیه اند که چشم انداز بسیار زیبایی دارند صنايع اين شهرستان بیشتر از نوع كارگاهی و دستی بوده و موزاییک سازی و آهک پزی را شامل می شود هريس يكی از قديمی ترين مراكز صنعت فرش در آذربايجان و ايران است و فرش های«مرز بلند» آن شهرت جهانی دارند.