گاهی اگر به تاریخ سری بزنیم بد نیست ولو آنکه در بیشتر موارد دل انسان به درد‌اید اگرچه تاریخ تنها برای یاد آوردن و گاهی اشک ریختن نیست وبه عبارت معروف برای درس‌گرفتن نیز هست. شاید گام نهادن درشهری مانند نهاوند مواجهه با این زنجیره واقعی تاریخ است که چگونه امپراتوری عظیم ساسانی مطلقاً به‌خاطر خودکامگی و فرو ماندگی در درگیری‌های خانگی و نابودی خادمان کشور دراین نقطه به زانو درآمد. گفتیم که یاد اوری تاریخ یاد حسرت و اندوهی عظیم است ولی از سویی نشانه‌های قدرتمند و آشکاری وجود دارد که از وجود آنها می‌توان دید که چگونه یک سرزمین و ملتی همواره می‌تواند نشان دهد که از پس فجایع وشکست‌های مکرر تاریخی باقی بماند و موجودیت خود را سر افرازانه به نمایش بگذارد به نمایش بگذارد. نهاوند امروز زنده است با سرسبزی و زیبایی چشم‌نواز در دل کوه‌های زاگرس آرمید هست است می‌بینی که چگونه از حکمروایان و مهاجمانی که بعدها چندباره به این منطقه آمدند تنها آثاری بجا مانده اما شهری چون نهاوند در کمال زیبایی و بالندگی می‌گوید که من از تاریخ می‌آیم تا به شما نشان دهم که مانده‌ام و بار نیز خواهم ماند.
بررسی ای باستانشناسی ازجمله در نپه تاریحی گیان نشان می‌دهد که قدمت نهاوند به دامنه‌های هفت هزار سال می‌رسد و از قدیم‌ترین ایام مسکونی بوده وبه نام‌های لائودیسه (سلوکیان) و نیهاوند (ساسانیان)، نیوانتا، نیسایا و نیفواندای نامیده شده است و در دوران هخامنشی بنوعی پایتخت غرب ایران محسوب می‌شده است که با، مردمانی با آداب‌و‌رسوم و سنن خاص و مختلف را در خود جا داده است. شهرستان نهاوند این زمان یکی از شهرستان‌های مهم استان کهن همدان است که شهر نهاوند بادرخشش و زیبایی خاصی در مرکز ان قرار دارد
مردم شهرستان نهاوند عمدتاً از قوم لر هستند و اقوام مختلفی ازجمله لر، لک، و فارس در آن زندگی می‌کنند چیزی که مهم است امروزه بسیاری از اقوام در طول تاریخ به این شهر آمده و بعضاً طایفه‌هایی یکجا نشین شده‌اند. این تنوع زیبا و عجیب فرهنگی را در هیچ کجای ایران نمی‌توان مشاهده کرد که روستایی قوم لر باشند، روستای مجاور قوم لک و روستای دیگر اقوام ترک و این اقوام در کمال زیبایی با هم زندگی کنند و قومیت‌ها هرگز مشکل ساز نبوده‌اند.
مردم نهاوند به گویش نهاوندی (لری شمالی) سخن می‌گویند؛ گویش محلی نهاوندی نیز در بین آنها رواج دارد البته گویش‌های آذری و کردی نیز در این شهر رایج می‌باشد. با وجود سکونت اقوام مسیحی و یهودی در این شهر اکثریت مردم نهاوند بیشتر مردم نهاوند از قوم لر بوده و اقوام مختلفی ازجمله لر، لک، و فارس در آن زندگی می‌کنند هستند، و زبان مادری آنان لری شمالی است. همچنین، برخی از ساکنان نهاوند به گویش نهاوندی، که ریشه پهلوی دارد، صحبت می‌کنند اما ممکن است در میان آنها گویش‌های دیگری با قومیت‌های مختلف نیز وجود داشته باشند..
نهاوند که از بزرگترین شهرهای غرب ایران بوده است و به دلیل موقعیت آن محل تجارت و داد‌و‌ستد عشایر بوده که محصولات خود را برای فروش به این شهر می‌آورده‌اند و این مراودات فقط در بعد تجاری نبوده است و بیش از آن در فرهنگ خود را نشان داده است. به‌عنوان مثال در زمینه فرش دستباف نهاوند تفاوت‌هایی مثلا بین اقوام لر ولک در بین اقوام در جریان است که این فرش و میراث فرهنگی کشور را به نام خود می‌دانند
در نهاوند به علت قدمت بالایی که دارد تعداد زیادی آثار تاریخی وجود دارد که در حال حاضر ۱۰۰ اثر تاریخی آن از ۲۰۰ اثر شناخته شده در این شهر به ثبت ملی رسیده است تعدادی از آثار تاریخی این شهر به شرح زیراست
معبد لائودیسه در سال ۱۳۲۲، کتیبه‌ای باستانی به زبان یونانی در محله دو خواهران نهاوند از دل خاک بیرون آمد که براساس ان مربوط به آنتیوخوس سوم، پادشاه سلوکی بود. نامه شاه از مردم نهاوند و درخواست برای ثبت فرمانش روی سنگ و نصب آن در معبد اصلی ودر ضمن دستور به مندموس، ساتراپ نهاوند، که معبدی برای همسرش، ملکه لائودیسه، در نهاوند است. این کتیبه که اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود، علاوه بر کتیبه، مجسمه‌های مفرغی کوچکی نیز در این منطقه کشف شده که به خدایان یونانی تعلق دارند و نشان از وجود معبدی یونانی در نهاوند می‌دهند
تپه گیان یکی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شهرستان نهاوند در استان همدان است که در نزدیکی سراب گیان و در حدود ١۵ کیلومتری شهر نهاوند قرار دارد. این تپه باستانی با قدمتی حدود ٧ هزار سال، از مهم‌ترین آثار تاریخی و تمدنی ایران به شمار می‌رود و به‌عنوان یکی از چهار نقطه‌ای شناخته می‌شود که اقوام آریایی برای سکونت خود انتخاب کرده‌اند. تپه گیان شامل پنج لایه تاریخی است که دوره‌های مختلفی ازجمله عصر برنز، عصر آهن و عصر سنگ را در بر می‌گیرد.
تپه بابا قاسم در حوالی روستای بابا قاسم، در ٢٠ کیلومتری جنوب غربی نهاوند، تپه‌ای باستانی خودنمایی می‌کند که گواهی بر تاریخ پرفراز و نشیب این منطقه است. این تپه که به نام “بابا قاسم” شناخته می‌شود، در برگرفته ویرانه‌های قلعه‌ای کهن از دوران اشکانیان است. قلعه سرسام گبری، نام دیگر این قلعه باستانی، امروزه به تلی از خاک تبدیل شده است، اما هنوز می‌توان شکوه و عظمت آن را در ذهن تصور کرد. بقایای اندک این قلعه، بیننده را به اعماق تاریخ می‌برد و یادآور تمدن‌های کهن این سرزمین است.
فرش نهاوند یکی از نمادهای زیبای حضور عشایر مختلف وروستاهای فراوانی است که سالیان طولانی است بافت‌های کهن عموماً ذهنی و طبیعی خود را حفظ کرده و تا حدودی آنرا از هجوم سلایق دلالی و سودجویانه حفظ کرده‌اند به تعریف مختصر و زیبایی که ازاین دو‌نوع فرش شده توجه کنید
ویژگی فرش‌های عشایری
ویژگی فرش‌های عشایری برخاسته از سبک زندگی کوچ‌نشینی، دسترسی محدود به ابزار و منابع، و روحیه آزاد هنری بافندگان عشایر است. این فرش‌ها اغلب با ابعاد کوچک‌تر و وزن سبک‌تر بافته می‌شوند تا قابلیت جابه‌جایی در زمان کوچ را داشته باشند. طرح‌ها در فرش‌های عشایری معمولا ساده، نمادین و ذهنی هستند که هر‌کدام معنای خاصی برای بافنده دارند. استفاده از نقش‌های ذهنی‌باف و رنگ‌های طبیعی باعث شده این فرش‌ها هویت بصری منحصر‌به‌فردی پیدا کنند. همچنین، الیاف به کار رفته در آنها غالباً از پشم گوسفندان مناطق عشایری است که نرمی و لطافت خاصی دارد. این فرش‌ها عموماً با تراکم گره کمتر ولی با روحی هنری و فرهنگی غنی‌تر بافته می‌شوند.
ویژگی فرش‌های روستایی
در مقابل، ویژگی فرش‌های روستایی در این است که در مناطق ثابت و سکونت‌گاه‌های دائمی بافته می‌شوند. در نتیجه، این فرش‌ها معمولا ابعاد بزرگ‌تری دارند و امکان طراحی پیچیده‌تر در آنها وجود دارد. بافندگان روستایی معمولا زمان بیشتری برای تولید یک تخته فرش دارند و ابزارها و امکانات بهتری در دسترس آن‌هاست، که این عوامل موجب افزایش کیفیت فنی و ظاهری این فرش‌ها می‌شود.
