شاید کم‌تر کسی بتواند فکر کند که روستایی بنام ورامین در جنوب تهران که روزگاری برای صیفی‌جات ومیوه‌های مرغوب و استثنایی خویش شهرت داشت امروز به شهرستانی بدل شده که نظیر بسیاری شهرهای کهن ایران می‌توان به گذشته هشت هزار‌ساله تاریخ آن در دوران آریایی‌ها و ساسانیان اشاره کرد. وبه عنوان یک نمونه خاص می‌توان به حضور مجموعه‌ای از اقلیت‌ها و نژادهای مختلفی اشاره کرد که ترکیب رنگینی از فرهنگ‌های متنوع خود خود دراین منطقه به یکدیگر آمیخته‌اند.
ورامین که روزگاری درگذشته یکی از روستا‌های ری بزرگ بود سابقه‌ای به قدمت هشت هزار‌سال دارد زادگاه فریدون بهرام گور و برخی افسانه‌‌های تاریخی است که به این منطقه کهن نسبت داده شده می‌شود. یکی از نام‌های آن درگذشته وارنا بوده است. بر اساس شواهد تاریخی ورامین به‌عنوان چهاردهمین منطقه‌ای شناخته شده است که اقوام آریایی در ایران بنا کرده‌اند.
بنا بر برخی گفته‌ها قدمت برج (قلعه) ایرج به زمان حکومت ساسانیان باز میگردد. این قلعه دارای ۲۰۰ هکتار وسعت بوده که دیواره‌‌های آن در حدود ۱۵ متر ارتفاع داشته و به شکل مستطیلی طراحی شده است. این قلعه که در ساخت و احداث آن از خشت استفاده شده جزء بزرگترین قلعه‌‌های تاریخی و خشتی در ایران است. با‌توجه‌به موقعیت قرارگیری یک قلعه دفاعی محسوب می‌شده که جزء بزرگترین قلعه‌ها در ایران است.
در فرهنگ زرتشتی و اوستایی، ورامین به معنای پناهگاه است؛ امروزه با گذر زمان افراد مختلفی از قومیت‌ها و با آئین‌‌های مختلف به این شهر کهن مهاجرت کرده‌اند اما بر اساس شواهد و قلعه‌‌های تاریخی این شهر، ساکنان این منطقه در دوران پیش از اسلام اسلام زرتشتیان تشکیل می‌‌داده‌اند. هرچند می‌توان قدمت ورامین ورامین با قدمت سیلک کاشان مقایسه کرد ولی آنچه مسلم است آن که منطقه ورامین علیرغم همسایگی با منطقه کویری ایران از قدیم‌ترین ایام منطقه‌ای سرسبز و زراعی بوده که دشت ورامین مهم‌ترین نماد وظیفه این منطقه در تامین نیازهای غذایی مردم بوده است.
شهرستان ورامین در جلگه صاف حاصل خیز واقع شده و از جنوب به دریاچه نمک و از مغرب به حسن‌آباد قم و از شمال به شهرستان پاکدشت و از مشرق به گرمسار (خوار سابق) محدود است. ورامین پیش ازاین در جنوب تهران سه منطقه پاکدشت پیشوا و قرچک قرچک در برداشت که پاکدشت در سال ١٣٧۶، پیشوا در سال ١٣٨٩ و قرچک در سال ١٣٩١ از ورامین جدا شدند. ازجاهای تاریخی و دیدنی ورامین می‌توان به آثار زیر اشاره کرد.
مسجد جامع ورامین
این مسجد زیبا که متعلق به دوران حکومت ایلخانیان در ایران است یکی از بناهای تاریخی مهم در شهر ورامین است. کار ساخت و احداث این مسجد در زمان سلطان محمد خدابنده آغاز می‌شود که در زمان حکومت پسرش یعنی ابوسعید بهادر به‌پایان می‌رسد. در این مسجد می‌توان اوج هنر آجر کاری، کاشی‌کاری، گچ‌بری و سوزن‌کاری محراب مسجد مسجد مشاهده می‌‌کنید درکتیبه‌های آن از طرح‌های از خطوط عربی، کوفی و فارسی دیده می‌شود. این مسجد در زمان شاهرخ تیموری مرمت و بازسازی شد.
برج علاءالدوله
یکی دیگر از دیدنی‌‌های ورامین بنایی تاریخی به نام برج علاءالدوله است که در‌واقع به‌عنوان یک آرامگاه شناخته می شود این آرامگاه متعلق به سید فخرالدین حسن علاءالدوله (سلطان علاءالدین خوارزم شاه) است که بر اساس گفته ها حاکم این منطقه بوده و نفوذ زیادی داشته است. این برج در سال ۵۹۱ هجری شمسی در این مکان ساخته شده و براساس یکی از کتیبه‌ها در قرن هشتم مرمت شده است.
روستای قلعه بلند
این روستای زیبا که یکی از جاذبه‌های تفریحی در ورامین می‌باشد، متعلق به بخش جواد آباد است، در این روستای زیبا بنایی تاریخی قرار دارد که قلعه بلند نام دارد. قدمت این قلعه تاریخی به زمان حکومت صفویه در ایران باز میگردد که در سالیان اخیر به‌عنوان یکی از بناهای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است..
یخچال علی‌آباد
در زمان‌‌های قدیم که فن‌آوری به‌اندازه امروز پیشرفت نکرده بود، مردمان آن زمان که در مناطق کویری و خشک سکونت داشتند برای اینکه بتوانند در فصول گرم سال نیز به مقدار مورد نیاز یخ ذخیره کنند بر اساس هوش خود بناهایی بناهایی می ساختند که به یخچال یا یخدان معروف بود. یکی یخچال‌‌های قدیمی و تاریخی که در شهر ورامین وجود دارد یخچال حصار کوچک است که قدمت آن به دوران حکومت قاجار در ایران باز میگردد؛ در ساخت این یخچال قدیمی از مصالحی مانند گل و خشت استفاده شده است که پس از گذشت سالیان متمادی همچنان پابرجاست.
دشت ورامین
یکی دیگر از دیدنی های ورامین متعلق به یک جاذبه طبیعی به نام دشت ورامین است. قدمت این منطقه به حدی است که می‌توان تمدن آن آن با شهر سوخته یا سیلک کاشان در یک مرتبه و جایگاه دانست، رودخانه جاجرود یکی از مهم‌ترین رودخانه‌هایی است که در این دشت جریان دارد.
مردمان زیادی در طول تاریخ به علت‌های متفاوتی به ورامین کوچ کرده‌اند برخی بخاطر مسائل سیاسی و برخی به دلخواه به این منطقه آمده‌اند. ساکنان منطقه ورامین از پارسی‌زبانان و اقوام متفاوت دیگری چون تاجیک‌ها لرها تشکیل شده است
در طول زمان مهاجران زیادی به منطقه ورامین جذب شده‌اند که برخی از این مهاجران به دلایل سیاسی کوچانده شده و برخی خود به این منطقه کوچیده‌اند. این مردمان با قومیت‌های مختلف همگی مردمان بومی منطقه محسوب می‌شوند که قبل از دوران معاصر به ورامین آمده‌اند. تاجیک‌ها مردمانی فارسی‌زبان هستند که ساکنان کاملاً بومی منطقه محسوب می‌شوند. نام خانوادگی بیشتر این مردم همان تاجیک یا گاهی همراه با پسوند است. تیره‌های دیگر فارسی‌زبان در این منطقه وجود دارد که تاجیک نامیده نمی‌شوند ولی احتمالاً با تاجیک‌ها هم ریشه‌اند؛ مانند می‌ش مست، فرجی، میری و ممیزی و. یکی از بزرگترین اقوام ساکن در ورامین لرها هستند که به دو گروه هداوند و بختیاری تقسیم می‌شوند. در باره آمدن لرها به این منطقه روایت‌های زیادی وجود دارد در باره هداوندها گفته می‌شود که گروهی در زمان شاه عباس و گروهی در زمان کریم خان زند که خود لر بود به این منطقه کوچانده شده‌اند و در باره بختیاری‌ها گفته می‌شود که از چهار محال و بختیاری به ورامین آمده‌اند. شغل لرها به‌صورت سنتی دامپروری و کشاورزی است..
گروه بزرگ دیگر ساکن ورامین مردمان ترک‌زبان بوده که از طایفه‌های مختلفی تشکیل گردیده‌اند به این منطقه آمده‌اند. گروهی که در دوره کریم خان زند به این منطقه آمده‌اند، گویا ساکنان قفقاز بوده‌اند؛ و بقیه بیشتر در زمان قاجاریان که خود ترک بودند به ورامین آمده‌اند شاهسون‌ها و اصانلو‌ها نیز در دوره قاجار به این منطقه آمده‌اند..
شاهسون‌ها عمدتاً از دشت مغان به دشت ورامین کوچانده شده‌اند کردها شامل ایل پازوکی است که از کردستان ترکیه آمده‌اند و بیشتر در شمال ورامین شهرستان پاکدشت ساکنند نام قسمتی از منطقه ورامین به نام بهنام پازوکی خوانده می‌شود، تیره‌های دیگر کرد زبان دیگری با نام‌هایی مانند کردبچه وجود دارند. بوربورها و لِرنی‌ها نیز کرد کرمانشاه هستند..
جمعیت قابل‌توجهی از عرب‌ها در دوره قاجار به ورامین آمده‌اند به طوری که به قسمتی از جنوب ورامین بهنام عرب می‌گویند، چند روستا نیز با پسوند عرب وجود دارد بزرگترین گروه آنان کتی یا کوتی هستند که از نجد عمان در دوره ناصرالدین شاه به این منطقه آمده و به زبان عربی با واژه‌هایی از فارسی، ترکی و لری سخن می‌گویند. گروه دیگر عرب می‌ش مست هستند که در دوره قاجار به ورامین آمده‌اند. گروه دیگری با نام کله کو وجود دارد که به زبانی شبیه عربی سخن می‌گویند ولی اطلاعات دیگری از آنها در دست نیست.
